Қазақтар қасиетті санайтын төрт түлік (жылқы, қара мал, түйе, қой-ешкі) құрметтеліп, Қамбар ата, Зеңгі баба, Ойсыл қара деп аталады. Аңыз бойынша Нұх кемесі таудың бөлігіндегі найзатастай болып тұрған жартастардың арасына қайырлаған. Осы жерде үңгір де бар. Сондықтан, бұл бөлігі-Кеме қалған деп аталады. Шығыс бөлігінің төбесі биіктігіне қарамай жазықтау болып келеді. Бұл жерді «Орда қонған» деп атайды. Нақ осы нүктеден айнала төңірек анық көрінеді. Аңыз бойынша осы жер сонау біздің дәуірімізден бұрын, кейініректе де қаңлы, үйсін мемлекеттерінің хандарының жазғы ордасы қонған жер. Соңынан түрік хандары (Истеми), ал одан беріде қазақ хандары жаз кезінде ордаларын тіккен (Тәуке хан т.б.) қазақтың көптеген руларының атасы саналатын Бәйдібек жазғы ордасын осында тігіп, қасиетті Домалақ ана Албан, Суан, Дулатқа осы жерде енші берген. Қазығұрт қазақтардың ақылгөйі саналатын Төле бидің жайлауы болған. Қаз дауысты Қазыбек би жаз жайлауына осында шыққан. Абылай ханның Төле бидің түйесін бағатын жер осы маң.
Кезінде Қазығұрт Ұлы Жібек жолының Орта Азияға кететін тармағының дәл төсінде жатқан асу. Қазақ даласына ислам діні ең алғаш осы өңір арқылы тараған. Аңыз бойынша Ақсақ Темір жас кезінде осы тауды паналап, қазақ тапқан әкесі Тарағайды оыс маңдағы Жыланды деген жерге жерлеген.
Қазығұрт тауының пайда болу жөнінде тағы бір мынадай аңыз бар. Ертеде қазақ елін жау шапқанда алып бір батыры шайқасқа жалғыз өзі қалып, елін жазықтыққа көшіріп жіберіпті. Шайқастың арасында елін және бір көрмек болған батыр кетпенін алып, жерді екі рет опарып үйе салған екен. Сол өзі үйген төбенің үстіне шығып батысқа қараса елі Сырдария бойында кетіп бара жатыр екен дейді. Сол үйілген төбелері Қазығұрттың екі шетіндегі екі биіктік екен Қазығұрттың төбесінен Сырдария бағаналарға тартылған сымдай болып, жалтырап көрінеді). Қазығұрт айналасында қасиетті саналатын орындар аса мол. Олардың кейбірі Қазығұрттың үсті мен баурайларында болса, кейбірі таяқ тастам жерде-айналасында. Олар-Ақбура әулие, Қайып ерен-қырық тілтен, Көз ата, Тесік тас, Алып үңгір, Ордабектің бауы, Үңгір ата, Көкібел, Қазығұрттың Оңтүстік беткейіндегі диаметрі 60 м. Тас қоршаудың ішіндегі крест белгісі, Өгем қойнауына түсе берістегі «Қырық қыз» деп аталатын тас мүсіндер т.б.
Қазығұрт өңірі бұрын-соңды көп зерттелмеген аймақ. Соңғы жылдары етектегі Ақбура әулиенің бейітіне мазар, сыйынуға келгендер үшін демалатын арнайы орындар салынған. Қайып ерен-қырық шілтен тарихи-қасиетті комплекске айналдырылған, Кеме қалған шыңына «Осы жерде Нұх пайғамбардың кемесі қайырлаған» деген жазуы бар ескерткіш тақта орнатылған.
Қазығұрт ауданындағы туристік нысандар негізінен туризмнің тарихи-діни мінәжат ету және табиғи-экологиялық түрлеріне бейімделген. Халық арасында аты аңызға айналған тарихи маңызы бар Ысмайыл ата, Ысқақ ата, Ақбура әулие кесенелері секілді көпшілік мінәжәт ететін әулиелі жерлер көптеп кездеседі және «Кеме қалған» («Нұх пайғамбар кемесі») монументі, «Қазығұрт» сауықтыру туристік базасы, «Сайрам-Өгем» ұлттық табиғи паркі аймақтары бар. Облыстық туристік маршруттар тізіміне «Кеме қалған» монументі – Ақбура әулие кесенесі – «Ысмайыл ата» архитектуралық кешені» маршруты енгізілген.
Ақбура әулие кесенесі Қазығұрт тауының оңтүстік-батыс баурайындағы бұлақ жағасына орналасқан (Ақбура әулие Қ. А. Ясауидің әрі замандасы, әрі шәкірті болған. Заманында ақ бураға мініп, зікір салып жүретіндіктен, оны ел іші Ақбура әулие атаған). Қазір мұнда кесене және қонақжайлар салынып, зиярат етуге келгендер үшін қосымша құрылыстар жүргізілген. «Кеме қалған» («Нұх пайғамбар кемесі») монументі – халық аузындағы аңыз желісін негізге ала отырып, жер бетіне тіршілік нәрін сепкен Нұх пайғамбар кемесін бейнелеуге талпынған. Авторлардың көшпелі халықтың дүниетанымымен санаса отырып жұмыс істегені айқын көрінеді, төрт түлік тегінің өрбуі (Қамбар ата, Ойсыл қара, Зеңгі баба, Шопан ата, Сексек ата) туралы аңыздар лебі айқын сезілетін кеме бейнесі ұлттық ою-өрнектермен безендірілуі тамаша үйлескен.
Қазығұрт тауы Тянь-Шань тауларының батысында орналасқан жеке дара тау екенін бәрі біледі. Ал енді оның сырт жағында тұрған Қаржан, Өгем таулары бар. Көрген көзге әсемдік сыйлайды. Қарап тұрғанда санаңды сергітетін сұлу сарқырамаларын айтсаңшы. Әсіресе, Қаржан тауының етегіндегі Қырыққыз шатқалының кереметі кім-кімнің де есінде мәңгі сақталып қалары сөзсіз
