Қазіргі уақытта қалалық көлік жүйелерін және олардың өту өңірлерін дамыту жүйесінде халықаралық көлік дәліздерінің көліктік-экологиялық тәуекелдерін жобадан кейінгі бағалау әдістері әзірленбеген.
Қазіргі уақытта қалалық көлік жүйелерін және олардың өту өңірлерін дамыту жүйесінде халықаралық көлік дәліздерінің көліктік-экологиялық тәуекелдерін жобадан кейінгі бағалау әдістері әзірленбеген. 2020 жылы Қазақстанда тіркелген автомобиль паркінде 405 мың жүк көлігі, 89 мың автобус және 3948 мың жеңіл автомобиль болды. Жұмыста зерттеудің әртүрлі әдістері қолданылды, бұл зерттелетін мәселенің мәселелерін толық ашуға және олардың көмегімен алынған нәтижелерді түсіндіруге мүмкіндік берді. Талдау жүргізу үшін сандық сипаттамаларды анықтау және процестің жалпы заңдылықтарын алу мақсатында деректердің үлкен көлемін зерттеуге мүмкіндік беретін статистикалық әдіс қолданылды.
Қазақстанның жаһандық логистикалық жүйеге кірігу процесінің серпініне қарамастан, халықаралық автомобиль жолдары мен дәліздердің көлік-экологиялық тәуекелдерін оңтайландыру тетіктері және жобадан кейінгі бағалау кезеңдері олардың транзитке қатысушы өңірлердің дамуына әсерін ескере отырып, әлі әзірленбеген.
Қазіргі уақытта бұл жерлерде 2 миллиардқа жуық адам тұрады. Шөлейттену деңгейін ескере отырып, БҰҰ ұсынған сценарийді 2025 жылға қарай бекітеді, жердің әрбір бесінші тұрғыны жыл бойы қуаңшылыққа ұшыраған аймақта өмір сүретін болады. Бүгінгі таңда әлемде екі миллиард гектардан астам құнарлы жер азайды және біз жыл сайын қосымша 12 миллион гектар жерді жұмсаймыз.
Қазақстан аумағының басым бөлігі қуаң аймақта орналасқан және аумақтың 75% — ы қандай да бір дәрежеде шөлейттену және топырақтың тозу процестеріне ұшыраған. Республика аумағы-273,5 млн.км2., бұл 191,1 млн. а жақын шөл, 100 мың гектардан астам жер екінші рет тұздануға ұшырайды, жыл сайын топырақтың тозуына байланысты Қазақстан 100 млрд. жоғалтады жады. Ең дефляциялық елдер Алматы, Атырау,Түркістан, Қызылорда және Жамбыл облыстарында орналасқан.
Мақалада зерттелетін мәселенің мәселелерін толық ашуға және нәтижелерді олардың көмегімен түсіндіруге мүмкіндік беретін әртүрлі зерттеу әдістері қолданылады.
Талдау үшін жалпы заңдылықтарды белгілеу және процестің жалпы сипаттамаларын алу үшін деректердің үлкен көлемін зерттеуге мүмкіндік беретін статистикалық әдіс қолданылды.
Бастапқы көрсеткіштер. 2020 жылы Қазақстанда тіркелген автомобильдердің жыл сайынғы паркі 405 мың жүк автомобильін, 89 мың автобус пен 3 948 мың жеңіл автомобильді құрайды. Бұдан басқа, республикада 11 мың жеңіл автомобиль және 68 мың тіркеме тіркелген.
Барлық жеңіл автомобильдердің 89,8%-дан астамын дизельдік автомобильдер- 2,3%, аралас отынмен жүретін автомобильдер-6,1% және тек 0,02% құрайды.
Жеке жеңіл автомобильдердің саны 1000 адамға шаққанда 200 автомобильден асты-орташа алғанда отбасылық жеңіл автомобиль. Ірі қалаларда автомобиль жолаушылар көлігінің үлесіне тасымалдардың жалпы көлемінің 30% — дан астамы тиесілі.
20 жастан асқан жеңіл автомобильдер паркінің 61% — дан астамы қазіргі заманғы экологиялық нормаларға сәйкес келетінін ескере отырып, кептелістердің ұлғаюы көлік құралдарының қоршаған ортаға теріс әсерінің күшеюіне әкеледі.
Қазақстанда халықаралық, республикалық, облыстық және аудандық маңызы бар жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарының ұзындығы 95,9 мың км құрайды.
Өңірлік және аудандық маңызы бар автомобиль жолдарының ұзындығы 71,6 мың км құрайды, оның ішінде 2018 жылдың соңында. жыл 68% жақсы және қанағаттанарлық техникалық жағдайда.
Салыстыру үшін, Қазақстандағы автожолдардың тығыздығы 1000 км/1000 км2,Ресейде-44 км/1000 км2, Канадада-91 км/1000 км2, Австралияда-106 км/1000 км2, АҚШ-та-670 км / 1000 км2 құрайды.
Қоршаған ортаға әсерді бағалау объектілер құрылысының бастапқы кезеңдерінде жүргізіледі, сондықтан ұсынылатын және болжанатын іс-шаралардың сенімділігі мен тиімділігі бойынша шектеулер белгіленеді. Жоба алдындағы бағалау бағдарламасы жол құрылысының нәтижелерін ғана емес, сонымен қатар жол конструкцияларын инженерлік талдауды да ескеруі керек. Көлік дәліздерін жобадан кейінгі талдау әсіресе климаттың өзгеруіне бейім аймақтарда өзекті.
